Αγαπητοί φίλοι,

για τους διοργανωτές και τους διάφορους αφανείς συντελεστές, το ταξίδι της Μπιενάλε  μοιάζει να φτάνει στο τέλος του. Στην ουσία, ωστόσο, το καλλιτεχνικό αυτό γεγονός μόλις τώρα ξεκινά επίσημα την πορεία του στο χάρτη της παγκόσμιας Τέχνης. Τα τελευταία δύο χρόνια ταξιδέψαμε σε αχαρτογράφητα νερά και πήραμε αρκετές δύσκολες αποφάσεις, όμως θέλω να πιστεύω ότι ολοκληρώσαμε το όραμά μας με συνέπεια, με υπευθυνότητα και πάνω απ’ όλα με ειλικρίνεια.

Από τις πρώτες κιόλας συναντήσεις  των μελών της οργανωτικής ομάδας διαφάνηκαν οι κοινές πεποιθήσεις μας, οι οποίες, προϊόντος του χρόνου, πήραν το ρόλο του κοινού παρονομαστή στη συνεργασία μας. Με αυτό τον τρόπο δημιουργήθηκε ένας μικρός αλλά συμπαγής πυρήνας γύρω από τον οποίο άρχισε να τυλίγεται το κουβάρι της πρώτης Μπιενάλε που διοργανώθηκε ποτέ στην Κύπρο. Ως επιμελητής της διοργάνωσης, θεωρώ ότι οφείλω να αναφερθώ σ’ αυτές τις αξίες πάνω στις οποίες καταρχήν στηριχτήκαμε.

Πριν από λίγες μέρες σε μια ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης, μια κοπέλα από την Αμερική έγραψε: “Εργάζομαι σερβιτόρα σε ένα εστιατόριο. Ένα σημείωμα που μου έδωσε στο χέρι μια πελάτισσα χθες βράδυ με έκανε να κλάψω πολύ”. Ακριβώς από κάτω υπήρχε η φωτογραφία μιας συνηθισμένης απόδειξης ταμειακής μηχανής η οποία στο πίσω μέρος της είχε ένα χειρόγραφο μήνυμα που έλεγε τα εξής: “ Με τα ρέστα από τα λεφτά που σου αφήνω θα ήθελα να πληρώσεις το γεύμα του νεαρού που τρώει στο τραπέζι στη γωνιά. Σε παρακαλώ μην του το πεις παρά μόνο όταν θα έχω φύγει. Μην σκεφτείς τίποτα πονηρό. Απλώς μοιάζει πάρα πολύ του γιου μου. Δεν πάει καιρός που τον έχασα και απόψε μου λείπει τόσο πολύ.”

Η ιδέα του ερμητικά κλειστού δοχείου πάντα με εντυπωσίαζε. Δεν είναι μόνο το γεγονός ότι αποκλείει οποιαδήποτε επαφή του περιεχομένου του με το έξω, είναι και το ότι δεν αφήνει καμία δυνατότητα εκτόνωσης της έντασης που οι εσωτερικές συνθήκες δημιουργούν. Το ερμητικά κλειστό δοχείο δεν έχει βαλβίδες ασφαλείας και έτσι το περιεχόμενό του, με το πέρασμα του χρόνου μετουσιώνεται, μεταμορφώνεται σε κάτι “ανώτερο” αντιδρώντας αποκλειστικά με τον ίδιο του τον εαυτό. Έτσι οδηγούμαστε από το ευτελές στο πολύτιμο, από το ακατέργαστο στο περίτεχνο και από την ύλη στο πνεύμα.

Αυτό που βλέπουμε με την πρώτη ματιά είναι το δοχείο των πραγμάτων. Αναγνωρίζουμε έτσι το σκύλο μας, το αυτοκίνητο ενός φίλου στο δρόμο, την αγαπημένη μας μάρκα δημητριακών ανάμεσα σε δεκάδες άλλα στο ράφι της υπεραγοράς ή ένα συγκεκριμένο βιβλίο στη βιβλιοθήκη. Αναζητούμε δοχεία γυρεύοντας κατά βάθος τα περιεχόμενά τους. Ολόκληρη η βιομηχανία της κατανάλωσης βασίζεται στην προώθηση δοχείων που υπόσχονται να μας ανταμείψουν με το περιεχόμενό τους. Κι όσο βρισκόμαστε στον αντίποδα του Μεσαίωνα, όσο δηλαδή η ανανέωση και η πολλαπλότητα μας καθησυχάζουν δημιουργώντας μας τη ψευδαίσθηση της επιλογής, τόσο περισσότερα,  δήθεν διαφορετικά δοχεία συναντάμε.

Κρατάει τη κάμερα και γυρίζει μέσα στο σπίτι φωνάζοντας το όνομα του άντρα της τον οποίο τελικά βρίσκει στο ντους. Εκείνος βγάζει απορημένος το κεφάλι από την κουρτίνα του μπάνιου την ώρα που η κοπέλα τον ρωτάει με έντονο ύφος να της εξηγήσει τι ήταν αυτό που έκανε στο ψυγείο. Αυτός χαμογελάει και λέει “τίποτα απλά συγύρισα λίγο!”

«Είμαστε το διάγραμμα των λειτουργιών του κατοικείν στο πατρικό μας σπίτι και όλα τα άλλα σπίτια δεν είναι παρά παραλλαγές πάνω σ’ένα βασικό θέμα.»  (Γκαστόν Μπασαελάρ).

Το δοχείο συχνά προστατεύει το περιεχόμενο του. Κατανοεί τις ευαισθησίες του και προσαρμόζει ανάλογα τις ιδιότητές του ώστε να το προφυλάξει από κάθε ανεξέλεγκτη επαφή με το έξω. Το δοχείο προσαρμόζεται, κλείνει ερμητικά, γίνεται αδιάβροχο, άθραυστο, ελαστικό ή συμπαγές ανάλογα με τις ιδιότητες του περιεχομένου του και ανάλογα με τους κινδύνους που αυτό μπορεί να διατρέξει.

Για να θεωρείται ένα δοχείο ως τέτοιο θα πρέπει να πληρεί κάποια κριτήρια, και ένα από αυτά είναι  η δυνατότητά του να γεμίζει και να αδειάζει. Αυτό τις περισσότερες φορές γίνεται μέσα από κάποιους μηχανισμούς τηρώντας συγκεκριμένες διαδικασίες. Ο τρόπος που γεμίζει ένα ποτήρι είναι λίγο πολύ συγκεκριμένος όπως και ο τρόπος που γεμίζει με φαγητό το στομάχι μας και οι πνεύμονές μας με αέρα. Δεν θα μπορούσαμε να πούμε όμως το ίδιο για τον τρόπο με τον οποίο γεμίζει η ψυχή μας χαρά ή το μυαλό μας ιδέες. Τα νοητά δοχεία μοιάζουν να μην έχουν συγκεκριμένο τρόπο γεμίσματος, τουλάχιστον όχι τον ίδιο για κάθε άνθρωπο. Με διαφορετικό τρόπο γεμίζει με έρωτα, με όνειρα ή με γνώσεις ο καθένας μας.

Το θέμα της Μπιενάλε είναι το “Δοχείο – Περιεχόμενο”. Θεωρώ πολύ ενδιαφέρουσα τη δυναμική ανάμεσα στους δύο αυτούς ρόλους ιδιαίτερα για την ιδιότητά τους να συνυπάρχουν σε μια σχέση εξάρτησης και την ίδια στιγμή να εναλλάσσονται σε ένα αέναο φαύλο κύκλο. Μια κατάσταση που έχει να κάνει άμεσα με το πρόβλημα του ορισμού του χώρου και επομένως επίκαιρη σε μια εποχή όπου τα όρια του χώρου αμφισβητούνται όσο ποτέ άλλοτε. Με μια πρώτη σκέψη το περιεχόμενο εξαρτάται πάντοτε από το δοχείο, χωρίς το οποίο δεν θα μπορούσε ουσιαστικά να υπάρξει. Αρκούν όμως μερικές στιγμές για να συλλογιστεί κανείς ότι όσο έχει ανάγκη το περιεχόμενο από το δοχείο, άλλο τόσο έχει ανάγκη και το δοχείο από το περιεχόμενο, αφού χωρίς αυτό θα ήταν κενό επομένως και άχρηστο. H φαινομενικά μονόδρομη σχέση γίνεται αμφίδρομη.