Δοχείο – Περιεχόμενο

Το θέμα της Μπιενάλε είναι το “Δοχείο – Περιεχόμενο”. Θεωρώ πολύ ενδιαφέρουσα τη δυναμική ανάμεσα στους δύο αυτούς ρόλους ιδιαίτερα για την ιδιότητά τους να συνυπάρχουν σε μια σχέση εξάρτησης και την ίδια στιγμή να εναλλάσσονται σε ένα αέναο φαύλο κύκλο. Μια κατάσταση που έχει να κάνει άμεσα με το πρόβλημα του ορισμού του χώρου και επομένως επίκαιρη σε μια εποχή όπου τα όρια του χώρου αμφισβητούνται όσο ποτέ άλλοτε. Με μια πρώτη σκέψη το περιεχόμενο εξαρτάται πάντοτε από το δοχείο, χωρίς το οποίο δεν θα μπορούσε ουσιαστικά να υπάρξει. Αρκούν όμως μερικές στιγμές για να συλλογιστεί κανείς ότι όσο έχει ανάγκη το περιεχόμενο από το δοχείο, άλλο τόσο έχει ανάγκη και το δοχείο από το περιεχόμενο, αφού χωρίς αυτό θα ήταν κενό επομένως και άχρηστο. H φαινομενικά μονόδρομη σχέση γίνεται αμφίδρομη.

Ο ίδιος ο άνθρωπος είναι ένα δοχείο γεμάτο φαντασία, σκέψεις, αναμνήσεις, συνειρμούς και συναισθήματα. Χωρίς το “ανθρώπινο” δοχείο τίποτα απ’ όλ’ αυτά δεν θα μπορούσε να υπάρξει. Κι όμως, ένας άνθρωπος χωρίς αυτές τις ιδιότητες ως περιεχόμενό του, θα ήταν με τη σειρά του ένας κενός άνθρωπος σε βαθμό που θα ήταν αμφίβολο αν μπορούσε να ονομαστεί τελικά άνθρωπος. Ποιο από τα δύο είναι χειρότερο; Να μην υπάρχεις ή να μην έχεις λόγο να υπάρχεις; Ένα βασανιστικό και αναπάντητο ερώτημα μιας παλινδρομικής σχέσης που διαβάζεται μπρος και πίσω σαν καρκινική επιγραφή.

Και το παράδοξο δεν σταματάει εδώ. Αλλάζοντας την κλίμακα του χώρου, το δοχείο και το περιεχόμενο ανταλλάσσουν μεταξύ τους ρόλους. Το ποτήρι θεωρεί ότι είναι δοχείο για το νερό αλλά ξεχνά πως την ίδια στιγμή είναι κι εκείνο το ίδιο περιεχόμενο ενός μεγαλύτερου δοχείου που ονομάζεται δωμάτιο. Το νερό νομίζει πως είναι απλά το περιεχόμενο του ποτηριού αγνοώντας πως σε μια μικρότερη κλίμακα, είναι κι αυτό ένα δοχείο για όλα εκείνα τα στοιχεία και τα συστατικά που περιλαμβάνει η χημική του σύσταση. Με άλλα λόγια, όσο ο χώρος μεγαλώνει δημιουργεί καινούργια μεγαλύτερα δοχεία, κι όσο βυθιζόμαστε στο μικρόκοσμο του χώρου τόσο ανακαλύπτουμε περισσότερα περιεχόμενα. Σαν εκείνες τις Ρωσικές κούκλες τις μπαμπούσκες όπου η καθεμιά τους είναι περιεχόμενο για τη μεγαλύτερη και δοχείο για τη μικρότερη.

Οι σημαντικότερες φάσεις της ζωής του ανθρώπου, η Γέννηση, ο Έρωτας και ο Θάνατος, περνούν μέσα από αυτό το δίπολο.  Ο τοκετός είναι μια σχέση δοχείου περιεχομένου, όπως αργότερα και η σχέση Μητέρας – παιδιού. Ο θάνατος και ειδικότερα η ταφή, συμπεριφέρονται με τον ίδιο τρόπο. Καμία ταφική τελετουργία, σε όλους τους πολιτισμού διαχρονικά, δεν ξεφεύγει από τη σχέση δοχείου και περιεχομένου. Το σώμα και η ψυχή, το φέρετρο και τέλος η τραγική κοιλότητα του τάφου. Και ανάμεσά τους ο Έρωτας. Δυο άνθρωποι που αγκαλιάζονται, παίρνουν διαδοχικά το ρόλο του δοχείου και του περιεχομένου. Τι άλλο είναι τελικά αυτή η κινητήριος δύναμη του κόσμου παρά η ανάγκη να γεμίσει διαρκώς ο ένας από τον άλλο;

Επιστρέφει συνέχεια στο μυαλό μου εκείνο το ποίημα του Μ. Γκανά από την ποιητική του συλλογή “Τα μικρά” ίσως γιατί δεν έχω βρει πιο λιτό και όμορφο τρόπο που να περιγράφει καλύτερα την ερωτική σχέση δοχείου- περιεχομένου.

“Είσαι ακοίμητη θάλασσα

Στην υδρόγειο χούφτα μου.

Ανασαίνεις και με πλημμυρίζεις.”